Czy uda się ocalić zabytkowy Chochołów?

Chochołów to zabytkowa góralska wieś o drewnianej zabudowie, wpisana do rejestru zabytków w 1965 r. jako rezerwat urbanistyczny i architektoniczny. Wpis obejmuje całą wieś z zabudowaniami, układem ulic, ścieżek i chodników. Obecnie w rejestrze zabytków znajduje się 108 chałup góralskich. Niektóre obiekty są wpisane jako domy, inne jako zagrody, a więc wpis obejmuje również zabudowania gospodarcze.

Kilkadziesiąt zabytkowych domów w Chochołowie niszczeje i wymaga pilnych remontów. Jak zauważa kierownik delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Nowym Targu Paweł Dziuban, od kilku lat mieszkańcy Chochołowa nie składają wniosków o dofinansowanie remontów.

„Wcześniej właściciele zabytkowych chałup chętniej korzystali ze środków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków jak i z programu ogłaszanego przez Marszałka Województwa Małopolskiego” – zauważa Dziuban.

Według niego przyczynami takiego stanu rzeczy może być emigracja właścicieli niektórych budynków oraz ostatnia nowelizacja prawa budowlanego, która wprowadziła obowiązek uzyskania pozwolenia budowlanego na remont budynku znajdującego się na terenie zabytkowym.

„Inną przyczyną może być też brak świadomości uzyskania wsparcia finansowego na remont. Mieszkańcy obawiają się także zbyt dużej biurokratyzacji procesu pozyskiwania funduszy” – ocenił.

Rocznie Małopolski Konserwator Zabytków dysponuje kwotą koło 6 mln zł w formie dotacji na ratowanie i konserwacje zabytków na terenie województwa małopolskiego. Dodatkową możliwością dofinansowania remontów zabytków są programy ministerialne, z których również korzystają właściciele zabytków.

„Zdecydowałem, aby uruchomić akcję informacyjną, mającą na celu uświadomienie mieszkańcom, iż istnieje możliwość pozyskania wsparcia finansowego na remont zabytkowych chałup i delegatura w Nowym Targu służy pomocą w przygotowaniu dokumentacji by starać się o te środki” – powiedział PAP Dziuban.

Ze wstępnych deklaracji wynika, że jest już kilku chętnych gospodarzy zabytkowych zabudowań w Chochołowie, którzy chcą wystąpić z wnioskiem o dotację na remont swoich chałup.

Kierownik nowotarskiej delegatury zaproponował wójtowi gminy Czarny Dunajec uruchomienie projektu unijnego, który skierowany byłby do mieszkańców zabytkowych chałup.

„Mój pomysł na ratowanie wsi Chochołów zyskał aprobatę wójta i uzyskałem zapewnienie, że gmina przygotuje taki projekt. To byłoby najlepsze z rozwiązań, bo w krótkim czasie można by przywrócić świetność całej wsi za środki unijne” – mówił Dziuban.

Jego zdaniem zabytkowe domy w Chochołowie można nieco zmodyfikować wewnątrz podnoszą standard np. wyposażyć w nowoczesną infrastrukturę sanitarną. „Tak wyposażone domy można wynajmować na cele turystyczne, tym samym chałupy będą przyciągały turystów i dawały możliwość zarobku gospodarzom” – mówił Dziuban.

Zwrócił uwagę na problemem dużego ruchu na drodze wojewódzkiej, która przebiega przez Chochołów pomiędzy zabytkowymi chałupami. Władze gminy zapewniają, że przygotowywana jest koncepcja budowy obwodnicy wsi.

Wnioski o renowację zabytkowych domów powinny być składane do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w terminie do końca lutego każdego roku, a starający się o środki ministerialne mają czas do końca listopada każdego roku.

Chochołów to jedna z najstarszych podhalańskich wsi powstała pod koniec XVI wieku. Wizytówką Chochołowa są ponad stuletnie drewniane chałupy. Zgodnie z tradycją chochołowskie gaździny szorują drewniane ściany dwa razy w roku, dzięki czemu budynki nie ciemnieją od słońca. Najstarsze zagrody powstały na przełomie XVIII i XIX wieku.

Chochołowianie zasłynęli w 1846 r. organizując powstanie przeciwko austriackiemu zaborcy. Przez intrygę okupanta powstanie zostało szybko stłumione przez mieszkańców sąsiedniego Czarnego Dunajca.

Muzeum Powstania Chochołowskiego mieści się w najstarszej tutejszej chałupie datowanej na 1798 r. Z powstaniem chochołowskim związana jest legenda na temat kapliczki św. Jana Nepomucena. Chochołowianie mieli ją postawić tyłem do Czarnego Dunajca, bo jego mieszkańcy wraz z wojskiem austriackim stłumili niepodległościowy zryw.

W centrum Chochołowa stoi neogotycki kościół pod wezwaniem św. Jacka wzniesiony w latach 1853-66.

PAP/bp